Hồ tiêu loài cây mang tên khoa học Piper nigrum, bén rễ tại Việt Nam từ thế kỷ 17. Tuy nhiên, phải đến sau năm 1997, khi giá hồ tiêu thế giới tăng vọt, ngành sản xuất hồ tiêu Việt Nam mới thực sự bùng nổ và vươn lên vị trí dẫn đầu toàn cầu. Không chỉ khẳng định vị thế là nhà sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu số một thế giới, hồ tiêu Việt Nam còn được quốc tế công nhận về chất lượng và uy tín. Với tiềm năng sẵn có và triển vọng tươi sáng, ngành hồ tiêu Việt Nam hứa hẹn tiếp tục gặt hái nhiều thành công trong tương lai.
1. Hồ tiêu – Cay nồng hương vị Việt
Nguồn gốc hồ tiêu
- Ở Việt Nam, cây hồ tiêu mọc hoang được tìm thấy từ trước thế kỷ XVI, nhưng đến thế kỷ XVII mới được đưa vào trồng. Đến cuối thế kỷ XIX, hồ tiêu được trồng với diện tích tương đối khá ở Phú Quốc, Hòn Chồng và Hà Tiên (Kiên Giang), chủ yếu do người Hoa gốc ở đảo Hải Nam theo Mạc Cửu di cư vào Hà Tiên. Cũng trong khoảng thời gian này và đầu thế kỷ XX, cây hồ tiêu theo chân các chủ đồn điền người Pháp phát triển tới Bình Long, Bà Rịa-Vũng Tàu, Quảng Trị và Quảng Nam.”
Sự phát triển
- Sự phát triển ngoạn mục của hồ tiêu bắt đầu từ những năm 1983-1990 khi giá Hồ tiêu trên thị trường thế giới tăng cao. Diện tích canh tác của Việt Nam đã liên tục tăng lên và đạt gần 9.200 ha từ 400 ha vào những năm 1970. Với tốc độ tăng bình quân 27,29%/năm kể từ năm 1996, diện tích canh tác của Việt Nam đã vượt mức 50.000 ha vào năm 2004. Trong hơn 5 năm trở lại đây từ cuối 2008 đến nay khi giá tiêu tăng gấp đôi các năm trước và đến năm 2011 gía tiêu đã đạt mức kỷ lục 5.500- 5.800 USD/ tấn đối với tiêu đen và 8.000- 8.500 USD/tấn tiêu trắng đã gia tăng diện tích trồng tiêu lên nhanh chóng. Tính đến cuối năm 2013 diện tích trồng tiêu của Việt Nam đã đạt gần 60.000 ha.
- Song song với sự phát triển nhanh chóng của diện tích và sản lượng, từ 1998 xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam cũng tăng nhanh với tốc độ 15-20% bình quân mỗi năm. Năm 2001, Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu lớn nhất thế giới với tổng lượng xuất khẩu đạt 56.506 tấn chiếm 28% tổng xuất khẩu của thế giới. Cũng từ đây, Việt Nam liên tục là nước đứng đầu về sản xuất và xuất khẩu với sản lượng hồ tiêu. Từ 2009 đến năm 2013 xuất khẩu đạt bình quân từ 120.000 -125.000 tấn mỗi năm. Theo – Tổng cục Hải quan Việt Nam “8 tháng đầu năm 2023 Việt Nam xuất khẩu được 188.059 tấn Hồ tiêu, kim ngạch đạt 615,5 triệu USD, so với cùng kỳ năm trước xuất khẩu tăng 17,0% về lượng nhưng giảm 13,8% về giá trị.”
Tình hình xuất khẩu
- Hồ tiêu Việt Nam đã được xuất khẩu tới 120 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đặc biệt là xuất khẩu các loại hàng chất lượng cao vào Mỹ và các nước EU ngày càng tăng. Thị trường xuất khẩu lớn nhất hồ tiêu hiện nây của Việt Nam là thị trường Trung Quốc, kế đến những thị trường lớn khác của hồ tiêu Việt Nam là Hoa Kỳ và châu Âu. Thị trường Trung Quốc chủ yếu nhập tiêu đen, đến 90% tiêu đen nguyên hạt, 10% còn lại là tiêu xay. Châu Âu và Hoa Kỳ là những nhà nhập khẩu hạt tiêu đen lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 1/3 lượng nhập khẩu toàn cầu.
2. Các giống hồ tiêu phổ biến tại Việt Nam
Nhóm tiêu thơm:
- Tiêu Vĩnh Linh: Giống tiêu đặc sản nổi tiếng của Quảng Trị, hạt nhỏ, vỏ nhăn, mùi thơm nồng đặc trưng, vị cay đậm đà. Năng suất tuy không cao nhưng giá trị kinh tế lớn.
- Tiêu Chư Giồng: Xuất xứ từ Gia Lai, hạt to tròn đều, màu sắc đẹp, hương thơm dịu, vị cay vừa phải. Khả năng kháng bệnh tốt và năng suất cao.
- Tiêu Phú Quốc: Được trồng tại đảo Phú Quốc, Kiên Giang. Hạt nhỏ, vỏ nhăn, mùi thơm nồng và cay đậm đà. Năng suất không cao nhưng chất lượng vượt trội.
Nhóm tiêu sọ:
- Tiêu sọ (hay tiêu lá tím): Hạt to, vỏ dày, ít nhăn, màu sắc đẹp, năng suất cao và khả năng chống chịu bệnh tốt. Hương vị tuy không đặc sắc bằng nhóm tiêu thơm nhưng được ưa chuộng bởi năng suất và khả năng thích nghi rộng.
Nhóm hồ tiêu khác:
- Tiêu sẻ: Hạt nhỏ, vị cay nồng, thường được dùng để làm gia vị trong chế biến thực phẩm.
- Một số giống tiêu địa phương khác: Tùy theo từng vùng miền, sẽ có những giống tiêu địa phương được người dân trồng và sử dụng. Những giống này thường mang đặc tính riêng biệt của vùng đất đó.
3. Lợi ích của hồ tiêu
Hỗ trợ tiêu hóa:
- Kích thích tiết dịch vị: Hạt tiêu kích thích dạ dày sản xuất axit clohydric, hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn hiệu quả hơn.
- Giảm đầy hơi, khó tiêu: Các hợp chất trong hạt tiêu giúp giảm tình trạng đầy hơi, khó tiêu sau khi ăn.
- Cải thiện chức năng ruột: Hạt tiêu có thể hỗ trợ hoạt động của ruột, giúp ngăn ngừa táo bón.
Tăng cường hấp thu chất dinh dưỡng:
- Piperine trong hạt tiêu giúp tăng cường khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng từ thực phẩm, bao gồm curcumin (trong nghệ), beta-carotene (trong cà rốt), selen, vitamin B và các chất chống oxy hóa khác.
- Tác dụng chống oxy hóa và kháng viêm:
- Piperine, một alkaloid chính trong hạt tiêu, có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do, từ đó giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính.
- Hạt tiêu cũng có đặc tính kháng viêm, giúp giảm đau và sưng trong các bệnh lý như viêm khớp.
Hỗ trợ giảm cân:
- Piperine có thể can thiệp vào quá trình hình thành tế bào mỡ mới, hỗ trợ quá trình giảm cân.
Tác dụng khác:
- Hỗ trợ điều trị hen suyễn và viêm xoang: Hạt tiêu có thể giúp làm loãng dịch nhầy, thông thoáng đường thở.
- Kháng khuẩn: Một số nghiên cứu cho thấy hạt tiêu có khả năng ức chế sự phát triển của một số loại vi khuẩn.
- Cải thiện sức khỏe não bộ: Piperine có thể cải thiện chức năng não bộ và giảm nguy cơ mắc bệnh Alzheimer.
Lưu ý:
- Mặc dù hạt tiêu mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc tiêu thụ quá nhiều có thể gây kích ứng dạ dày, ruột.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng hạt tiêu với liều lượng lớn.
- Một số người có thể bị dị ứng với hạt tiêu.
4. Các sản phẩm từ hồ tiêu
- Bột tiêu đen
- Bột tiêu xanh
- Bột tiêu xanh
- Muối tiêu lá chanh
- Tiêu sọ (tiêu trắng)
- Quả tiêu xanh
- Hạt tiêu đen…
